به گزارش صدای حوزه، سال‌های دفاع مقدس یکی از وقایع مهم تاریخ انقلاب اسلامی است. روزهای پر از هیاهو که با وجود رنج‌ها و تلخی‌های فراوان، امروزه با دستاوردهای بی‌شمار حاصل از دفاع مشروع و مقدس، در آرامش و امنیت زندگی می‌کنیم. دستاوردهایی که امروزه ایران اسلامی را بر قله افتخار نشانده است.
بی‌شک بررسی این واقعه تاریخی از ابعاد گوناگون مهم و ضروری است. لذا همزمان با چهل‌ویکمین سالگرد دفاع مقدس با پژوهشگران، رزمندگان و فرماندهان جنگ تحمیلی در خصوص دلایل صدام برای حمله به ایران، نقش آمریکا و بلوک شرق در جنگ تحمیلی علیه ایران و دستاوردهای دفاع مقدس و….گفتگو می کنیم. این متن گفتگو با فرهاد درویشی پژوهشگر، نویسنده و رزمنده دفاع مقدس است.
صدام امضای خود را لکه ننگ می‌دانست/ عدم همکاری رژیم بعث در روزهای مشرف به انقلاب
فرهاد درویشی ضمن گرامیداشت هفته دفاع مقدس به علت‌ها و دلایل جنگ میان ایران و عراق پرداخت و گفت: برای بررسی وقایع دفاع مقدس باید به سه نکته توجه داشت؛ اولاً چرا جنگ آغاز شد؟، ثانیاً چرا به طول انجامید و تداوم پیدا کرد؟ و ثالثاً چرا و چگونه پایان یافت؟ این سه موضوع می‌بایست برای نسل جوان، که آن دوران را درک نکرده‌اند و برخی از غافلین ابهاماتی را وارد می‌کنند، شرح داده شود.
وی با تاکید بر اینکه برخی از رسانه‌های معاند ابهاماتی را به جنگ تحمیلی وارد می‌کنند؛ خاطرنشان کرد: اختلافات مرزی میان ایران و عراق به زمان عثمانی باز می‌گردد و اختلافات ریشه‌داری است. چراکه از همان ابتدا بر سر شط العرب یا اروند بود اختلاف وجود داشت.
این پژوهشگر دفاع مقدس با اشاره به اینکه پس از سقوط نظام پادشاهی در عراق اختلافات میان ایران و عراق شکل جدی‌تری پیدا کرد؛ یادآور شد: در زمان جنگ سرد، کشورها به دو بلوک شرق و غرب متکی بودند که پس از سقوط نظام پادشاهی در عراق وابستگی این کشور از غرب به شرق تغییر پیدا کرد و همین موضوع به اختلافات میان ایران و عراق دامن می‌زد.
این نویسنده کتب دفاع مقدس با بیان اینکه توافقنامه ۱۹۷۵ الجزایر مقداری این اختلافات را کمرنگ کرد؛ تصریح کرد: در سال ۱۹۷۵ ایران در نقطه قله قدرت قرار داشت و در مقابل رژیم بعث که هم از نظر مالی و هم از نظر درگیری با کردستان با مشکلات عدیده مواجه بود، توافقنامه ۱۹۷۵ با ۳ بند اصلی تصویب کرد، اما همچنان میان این دو کشور اختلاف وجود داشت.
درویشی ادامه داد: پس از تصویب توافقنامه ۱۹۷۵ الجزایر ایران و عراق درصدد نصبمیله‌های مرزی بودند تا آنکه در سال ۱۹۹۰ و یک سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، عراق همکاری‌های لازم را انجام نمی‌دهد و به نظر می‌رسد صدام و رژیم بعث عراق درصدد این بود که با توجه به شرایط داخلی کشور امتیازات بیشتری از ایران بگیرد. چراکه صدام از همان ابتدا از این موافقتنامه ناراضی بود و به دلیل آنکه خودش پای آن را امضا کرده بود، آنرا لکه ننگی قلمداد می‌کرد.
این پژوهشگر دفاع مقدس به پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: صدام پیروزی انقلاب اسلامی و تغییر حاکمیت در ایران را فرصت مناسبی می‌دانست، تا بتواند امتیازات بیشتری را مطالبه کند. او بر این باور بود که اولاً میان ایران و آمریکا اختلاف پیدا شده، همچنین وضعیت سیاسی داخل کشور نیز با مشکلاتی روبه‌رو است. بنابراین تصورکردمی‌تواند با استفاده از اختلافات داخلی و عدم حمایت امریکا از ایران به خواسته خود دست پیدا کند.
صدام دو سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی درصدد حمله به ایران بود/ چه کسانی به صدام کمک کردند؟
درویشی با بیان اینکه از زاویه‌های مختلف می‌توان به آغاز جنگ نگاه کرد افزود: جنگ میان ایران و عراق را می‌توان از نگاه ژئوپلتیکی، سیاسی، اجتماعی، بین‌المللی، جامعه شناسی، روانشناسی و غیره بررسی کرد. هیچکدام از این نگاه‌ها را نمی‌توان به تنهایی دلیل حمله صدام به کشورمان را تبیین کرد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود حمله رژیم بعث عراق را اشتراک منافع میان عراق و آمریکا عنوان کرد و اظهار داشت: عراق تصمیم قطعی حمله به کشورمان را داشت. به نظر من در همان ۱۹۷۷ به این جمع‌بندی رسیدند که به کشور ما حمله کنند. صدام در مصاحبه‌ای می‌گوید که در کنگره سال ۱۹۷۷ حزب بعث اعضای کنگره گفته‌ام که احساس می‌کنم که در دو سال آینده با یکی از این دو کشور ایران یا اسرائیل وارد جنگ خواهیم شد.
این پژوهشگر دفاع مقدس، چراغ سبز آمریکا، سکوت اتحاد جماهیر شوروی و حمایت پشتیبانی کشورهای منطقه مثل عربستان را کمک کننده به تفکر صدام برای حمله به ایران دانست وگفت: اگر آمریکا در برابر رفتار صدام می‌ایستاد، رژیم بعث جرأت حمله به ایران را نداشت. اما ناگفته نماند که آمریکایی‌ها در صدد تضعیف انقلاب اسلامی بودند و با فشار به کشورمان می‌خواستندموضوعگروگان‌هاوسیاست‌های ضدآمریکایی در منطقه توسط انقلاب اسلامی را حل کنند.
مهمترین اهداف صدام برای حمله به ایران چه بود؟
درویشی ادامه داد: سیستم تسلیحاتی کشورمان وابسته و غرب بود به همین دلیل آمریکا تصور می‌کرد در صورت جنگ انقلاب اسلامی مجبور است، دست خود را در برابر غرب دراز کند و همین امر شاید دلیلی باشد تا از آرمان‌های استکبارستیزی خود دست بردارد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود اهداف صدام را به سه دسته تقسیم کرد و افزود:کمترین هدف صدام برای هجوم سراسری به کشورمان را می‌توان اصلاح موافقتنامه ۱۹۷۵ الجزایر الجزایر است که بتوانند کنترل آبراه را به قبل از موافقتنامه ۱۹۷۵ در بیاورد. هدف دیگر صدام برای حمله، تسخیر شهرهای جنوبی کشورمان بود تا بتواندباآب‌های آزاد نیز دسترسی راحتتری داشته باشد که عرب زبان بودن آن منطقه را بهانه خود کرده بود.
این پژوهشگر دفاع مقدس هدف کلان صدام برای ایجاد جنگ را ساقط کردن انقلاب اسلامی خواند و تصریح کرد: صدام در خیال خام خود فکر می‌کرد پس از تصرف خوزستان در کشور هرج و مرج شده و از آن آب گل آلود می‌تواند ماهی بگیرند و به تهران لشکرکشی کند.
سکوت سیاسی دولت و حمله‌های پراکنده در دوران «جنگ قبل از جنگ»
درویشی با اشاره به آماده‌سازی رژیم بعث برای حمله به ایران تصریح کرد: برای ایجاد یک جنگ باید مقدمات حقوقی و و سایر نیازها را آماده سازی کرد. برای همین رژیم بعث عراق پس از پیروزی انقلاب اسلامی با ابمب‌گذاری، فعال کردن گروهک خلق عرب، حمله به پاسگاه‌های مرزی و ورود اسلحه و کمک به گروههای تروریستی برای انجام فعالیت‌های تروریستی علیه کشورمان درصدد آماده‌سازی منطقه برای حمله و هجوم سراسری بود.
این پژوهشگر دفاع مقدس یکی دیگر از دلایل حملات پراکنده عراق به کشورمان راه محک زدن نیروهای نظامی و سیاسی خواند و با طرح سوالی مبنی بر اینکه چرا در در ۳۱ شهریور ماه سال ۵۹ تصمیم به حمله گرفتند، اظهار داشت؟ به نظر من رژیم بعث عراق برای حمله به کشورمان در حال آماده‌سازی بود، چراکه حرکت دادن ۱۲ لشکر نیازمند بسیاری از امکانات است. اما با این حال در فرودین ماه ۱۳۵۹ به اوج قدرت خود رسیده و آماده‌سازی کرده بود.
عراق حمله خود به ایران را برای عملیات نقاب و واقعه طبس عقب انداختند
درویشی خاطرنشان کرد: با این حال آنها دست نگه داشتند تا ببینند هجوم آمریکایی‌ها که به واقعه طبس مشهور است به کجا می انجامد و پس از آن نیز کودتای نقاب نیز عملیات‌های آنها را عقب انداخت. چراکه تا آن زمان چراغ سبزی از آمریکا دریافت نکرده بودند و پس از از این دو واقعه متوجه شدند، تهاجم آنها با سکوت آمریکا مواجه خواهد شد.
وی در پاسخ به اینکه آیا جنگ ایران و عراق اجتناب‌ناپذیر بود؛ تصریح کرد: این موضوع نکته بسیار مهمی است. من اعتقاد ندارم که جنگ اجتناب‌ناپذیر بود.بخشی از دلایل جنگ به دلیل کم تجربه بودن انقلاب اسلامی، عدم مدیریت واحد در دولت و… بود. اما با این حال، طرف مقابل تمام عزم خود را جذب کرده بود که علیه کشورمان حمله کند.
اختلافات درونی عامل تشویق صدام برای حمله / اشتباه محاسباتی صدام چه بود؟
درویشی با تاکید بر اینکه اختلافات در دولت، در تشویق صدام برای حمله موثر بود؛ خاطرنشان کرد: اختلاف بین نیروهای خط امام و لیبرال‌ها باعث شده بود، موضوع مرزها به فراموش سپرده شود و استراتژی مناسبی برای آن نداشتند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه صدام برای حمله به ایران همه محاسبات را انجام داده بود، تصریح کرد: صدام می‌دانست که کشورهای منطقه از او حمایت خواهند کرد، قدرت‌های بزرگ روبروی او نمی‌ایستند و همچنین ارتش کشور ما نیز از وضعیت مناسبی برخوردار نیست اما از میزان تعلق خاطر توده مردم با انقلاب اسلامی، حضور آنها در جبهه‌های نبرد و رهبری امام خمینی(ره) را محاسبه نکرده‌بود.
این پژوهشگر دفاع مقدس با اشاره به اینکه حضرت امام خمینی(ره) با وجود آنکه جنگ را تجربه نکرده بودند اما با قاطعیت جنگ را هدایت فرمودند؛ افزود: مردم با عشق وعلاقه و همچنین تبعیت از ولایت فقیه به سمت جبهه‌های نبرد سرازیر شدند و در روزهای ابتدایی جنگ جلوی پیشروی رژیم بعث را گرفتند.
