چکیده ای از زندگینامه امام علی النقی (ع)

نام : علی
لقب : هادی ، نقی
کنیه : ابوالحسن
نام پدر : محمد ( حضرت امام جواد (ع) )
نام مادر : سمانه مغربیه
تاریخ ولادت : ۱۵ ذی الحجه سال ۲۱۲ هجری قمری
محل ولادت : مدینه طیبه
مدت عمر شریف : ۴۲ سال

مدت امامت : ۳۳ سال

تعداد فرزندان : ۴ پسر و ۱ دختر
تاریخ شهادت : ۳ ماه رجب سال ۲۵۴ هجری
علت و نحوه شهادت : طعام زهر آلود
نام قاتل : متوکل عباسی
محل دفن : سامراء

ولادت امام علی النقی (ع)

امام هادی(ع) در روستای صریا که در یک فرسخی مدینه قرار داشت، در روز سه شنبه، نیمه ذی الحجه دیده به جهان گشود. پدر بزرگوارش نام او را علی نهاد.

پیش از آنکه امام هادی(ع) به امامت برسد، پدرش، امام جواد(ع) در فرصت های مناسب به امامت و جانشینی او تصریح کرده بود. برای مثال، آن هنگام که در سال ۲۲۰ هجری از مدینه به سوی بغداد می رفت، یکی از یاران حضرت به نام اسماعیل بن مهران پرسید: امام بعد از شما کیست؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «امر امامت پس از من به عهده پسرم علی (امام هادی) است».

یکی از کارهای مهم امام هادی(ع) که امامان اهمیت بسیاری به آن می دادند، حفظ خط فکری و فرهنگی تشیع و جلوگیری از ترویج اندیشه های مخالفان بود. این کار به تربیت شاگردان برجسته و تشکیل حوزه علمیه و تدریس فقه و عقاید اصول اسلامی نیاز داشت که در عصر امام باقر و امام صادق(ع) این زمینه به طور گسترده فراهم شد و سپس امامان دیگر حتی در شرایط بسیار سخت آن را تبیین و دنبال کردند.

امام هادی(ع) در این زمینه گام های اساسی و مهمی برداشت و شاگردان برجسته ای چون حضرت عبدالعظیم حسنی، خیران الخادم، این سکّیت اهوازی، ابوهاشم جعفری، حسین بن محمد مدائنی، جعفر بن سهیل و اسماعیل بن مهران را تربیت کرد و شاگردان برجسته پدر و جدش را دور خود گرد آورد و حوزه علمی فعال و پرتلاشی به وجود آورد.

سیمای امام هادی (ع)

امام هادی (ع) ، قامتی متوسط و چهره ای گندم گون داشت .
معروف است که هر آدم غمناک که بر سیمای او می نگریست اندوهش از بین می رفت و دلشاد و خرم می گشت ، او محبوب القلوب و صاحب هیبت بود ، اگر دشمن در راه به وی می رسید بی اختیار فروتن می گشت . هنگام راه رفتن گامها را کوچک بر می داشت، خوش چهره و خوش بوی بود.

نام و القاب امام علی النقی (ع)

نام امام دهم شیعه علی و کنیه اش ابوالحسن می باشد، مشهورترین لقبهای وی نقی و هادی است. گاهی او را نجیب و مرتضی، عالم، ناصح، متقی، امین، طبیب، متوکل می گفتند.

مورخان نوشته اند که امام هادی نخست لقب متوکل را داشت چون این لقب، نام خلیفه عباسی شد نمی خواست هم نام خلیفه جنایتکار شود. لذا لقب متوکل را ترک، و به یارانش سفارش نمود که وی را بدان لقب یاد نکنند، تا مبادا عباسیان گمان بدی درباره او کنند. مشهورترین لقبهای وی نقی بود که به معنی پاک است.

فضایل و ویژگی های اخلاقی امام علی نقی (ع)

امام علی النقی جمیع صفات نیک و مفاخر معنوی را یک جا در وجود داشت.

روابط اخلاقی او با سایرین گوارا و بسی شیرین جلوه می نمود، روش او منصفانه و منطبق با اصول عدالت بود، کارهایش شایسته تمجید و تحسین انگیز بود زیرا به همراه فضیلت و شرافت بود.

ابن شهر آشوب از رجال حدیث نقل می کند که او نیک سرشت ترین و پاکترین روش را در میان جامعه دارا بود ، راستگو ترین افراد جامعه محسوب می شد، شخصیتی بود گشاده روی و کاملترین انسانهای جامعه از نظر اخلاقی به شمار می رفت.

به هنگام سکوت، شکوه هیبت و تشعشع وقار، چهره او را در بر می گرفت و چون لب به سخن می گشود گزیده و نغز می گفت به طوری که شعاع کلامش روح آدمیان را سحر می کرد و درخشش کلامش نور افشانی می نمود . او از دودمان رسالت و امامت و جایگاه استقرار وصایت و خلافت اسلامی به شمار می رود ، حضرتش شاخه ای از درخت پاک نبوت و میوه درخت رسالت محمدی است .

از کلام گوهربار امام نقی(ع):

۱٫ یگانگی خدا
لَمْ یزَلِ اللهَ وَحْدَهُ لاشیء معه ثُمَّ خَلَقَ الاشیاء بدیعاً و اختار لِنَفْسِهِ اَحْسَنَ الاَسماءِ؛ (بحارالانوار، ج۵۴، ص۸۳٫)
خداوند از ازل تنها بود و چیزی با او نبود. سپس اشیا را به صورت نو ظهور آفرید و برای خودش بهترین نام‌ها را برگزید.

۲٫ فروتنی
التواضع اَن تعطی الناس ما تُحِبُّ ان تُعطاهُ؛ (الکافی، ج۲، ص۱۲۴)
فروتنی آن است که با مردم چنان رفتار کنی که دوست داری با تو چنان باشند.

۳٫ نقد پذیری
لبعض موالیه: عاتِبْ فلاناً و قل له ان الله اذا اراد بِعَبْدٍ خیراً اذا عُوتِبَ قَبِلَ (وسائل الشیعه، ج۲، ص۱۸)
امام هادی(ع) به یکی از دوستانش فرمود: فلانی را توبیخ کن و به او بگو: خداوند چون خیر بنده‌ای خواهد، هر گاه توبیخ شود، بپذیرد (و در صد جبران نقص براید).

۴٫ دنیا جایگاه آزمایش
ان الله جَعَلَ الدنیا دار بلوی و الآخره دار عقبی، و جَعَلَ بَلْوَی الدنیا لِثوابِ الاخرهِ سَبَباً و ثوابَ الاخرهِ مِنْ بَلْوی الدنیا عِوَضاً (بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۵۶٫)
همانا که خداوند دنیا را سرای امتحان و آزمایش، و آخرت را سرای رسیدگی، و بلای دنیا را وسیله ثواب آخرت، و ثواب آخرت را عوض بلای دنیا قرار داده است.

۵٫ انسان بی‌شخصیت
مَنْ هانَتْ علیه نَفْسَهُ فلاتَأمَنْ شَرَّهُ (بحارالانوار، ج۷۲، ص۳۰۰٫)
کسی که خود را پست شمارد، از شر او در امان مباش.

۶٫ دنیا جایگاه سود و زیان
اَلدُّنْیا سُوقٌ رَبِحَ فیها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَروُنَ؛ (بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۶۶)

دنیا بازاری است که گروهی در آن سود برند و دسته‌ای زیان بینند.

۷٫ زیباتر از زیبایی
خَیرٌ مِنْ الخیر فاعِلُهُ، و اَجْمَلُ من الجمیل قائِلُهُ، و اَرْجَحُ من العلم حامِلُهُ، وَ شَرٌّ مِنَ الشَرِّ جالِبُه، وَ اَهُوَلَ مِنَ الهَوْلِ راکِبُهُ؛ (بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۷۰)
بهتر از نیکی، نیکوکاری است، و زیباتر از زیبایی، گوینده آن است، و برتر از علم، حامل آن است، و بدتر از بدی، عامل آن است، و وحشتناک‌تر از وحشت، آورنده آن است.

۸٫ خشم بر زیردستان
اَلْغَضَبُ علی مَنْ تَمْلِکُ لَوْمٌ؛ (بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۷۰)
خشم به زیردستان از پستی است.

۹٫ عاق والدین
اَلْعُقُوقُ ثُکْلُ مَنْ لَمْ یثْکَلْ؛ (مستدرک، ج۱۵، ص۱۹۴٫)
نافرمانی(فرزند از پدر و مادر) مصیبت مصیبت نادیدگان است.

۱۰٫ بی‌طاقتی در مصیبت
اَلْمُصِیبَهُ للِصّابِرِ واحِدَهٌ وَ لِلْجازِعِ اِثْنَتانِ؛ (مستدرک، ج۲، ص۴۴۵)
مصیبت برای صابر یکی است و برای کسی که بی‌طاقتی می‌کند، دوتاست.

۱۱٫ اسیر زبان
راکِبُ الحَروُنِ اَسیرُ نَفْسِهِ، وَ الجاهِلُ اَسِیرُ لِسانِهِ؛ (بحارالانوار، ج۷۵، ص ۳۶۹)
کسی که بر اسب سرکش سوار است، اسیر هوای نفس خویش و نادان اسیر زبان خوش است.